नोटको जतन कसरी गर्ने, नोट फोहोर वा केरमेट गरेमा कैद वा जरिवाना हुने

काठमाडौं । दसैं, तिहार र छठ लगायत चाडपर्वमा नेपालमा धेरै नयाँ नोट चलनचल्तीमा आउँछन् । चाडपर्वमा चलनचल्तीम आएका नोट फोहोर वा झुत्रा भएर प्रणालीमा फर्किने गरेका छन् । त्यसलाई कम गर्न राष्ट्र बैंकले सबै नेपालीलाई अपिल गरेको छ ।

नेपाल राष्ट्र बैंकले नोटलाई झुत्रा नबनाई प्रचलनमा ल्याउन आग्रह गर्दै आएको छ । सफा र सुकिला नोट मात्र चलनचल्तीमा आउन् भन्ने उद्देश्यले नेपाल राष्ट्र बैंकले सफा नोट प्रयोग गर्ने नीति समेत लिएको छ । 

नोटको प्रयोग गर्दा नखुम्च्याउने, पर्समा मिलाएर राख्ने, नकोर्ने, पानीबाट भिज्न नदिने, पूजा आजामा अक्षता, अबिर, धूप, बत्ती तथा आगोबाट जोगाउने र जथाभावी रङ वा तेल नलाग्ने गरी जतन गर्न राष्ट्र बैंकले आग्रह गरेको छ ।

यसो गर्दा नयाँ नोट लामो समय टिक्नुको साथै किटाणुबाट सर्ने रोगको जोखिम कम हुने र झुत्रा तथा च्यातिएका नोटबाट हुने हैरानी बेहोर्नु नपर्ने जनाएको छ ।

बैंक तथा वित्तीय संस्थाबाट नगद बुझिलिँदा वा नगद कारोबार गर्दा झुत्रिएका, मक्किएका, च्यातिएका, गलेका, लुलो भएका, नक्कली सक्कली छुट्टिने सुरक्षण विशेषताहरू पहिल्याउन गाह्रो हुने तर्फ राष्ट्र बैंकले सचेत गराएको छ ।

रङ पोतिएका वा लेखिएका वा कोरिएका, प्वाल पारिएका वा च्यातिएका नोट नलिई सफा र सुकिला नोट लिने गर्न समेत राष्ट्र बैंकले आग्रह गरेको छ ।

कसैसँग त्यस्ता झुत्रो तथा मैलो नोट भएमा नेपाल राष्ट्र बैंक वा आफ्नो खाता रहेको नजिकको बैंक तथा वित्तीय संस्थामा सटही गरी सफा नोट लिन भनेको छ ।

दसैंतिहार जस्ता चाडबाडमा पुजाआजामा नोटको प्रयोग गरिने हुँदा रङ लत्पत्याउने, मन्दिरमा दूध वा पानीसँगै नोट चढाउने गर्दा पनि नोट फोहोर हुने गर्छ । यसरी नोट फोहोर वा झुत्रो हुँदा देशलाई मोटो रकम नोक्सान हुन्छ ।

चाडपर्वमा मन्दिरमा भेटीको रुपमा पैसा चढाउने गरिन्छ । पैसा चढाउँदा विषेश सतर्कताका अपनाएर नयाँ नोट चलाउनुपर्छ । नोटलाई सफा राख्न, झुत्रा हुन नदिन मन्दिरमा चढाउँदा सुख्खा नोटमात्रै चढाउने र नोट चढाएको ठाउँमा दूध वा पानीले नभिजाउन राष्ट्र बैंकले आग्रह गरेको छ ।

नोट जोगाउनका लागि टिका लगाएर दक्षिणा दिँदा दक्षिण खाममा राखेर दिनु धेरै राम्रो हो । त्यसो गर्दा नोटका रंग लाग्ने, चिसो हुने सम्भावना कम हुन्छ । यसेले नोटको सुरक्षा पनि हुन्छ । दसैं दक्षिणा भन्दा पनि आशिर्वाद लिने पर्व हो । तर, पनि दक्षिणा दिने प्रचलन रहेको छ । पछिल्ला वर्षहरुमा दक्षिणा पनि विद्युतीय माध्यम (क्यूआर कोड स्क्यान, डिजिटल वालेट, मोवाइल बैंकिङ) को प्रयोग गरेर दिने प्रचलन पनि बढ्दै गएको छ । तर, यसको प्रयोग सबैमाझ व्यवहारिक रुपमा भने हुन सकेको छैन।

दसैंमा डिजिटल दक्षिणा दिने भनिएपनि गाँउ घरमा अझै यो प्रचलनमा आउन सकेको छैन । अझै पनि गाँउघरमा टिका लगाएर आशिर्वादसँगै दिएको दक्षिणा थैली, पटुका, गोजीमा पोको पारेर राख्ने बाँनी छ । त्यसले पनि नोट छिटै झुत्रा हुने गरेका छन् । त्यसलाई कम गर्न राष्ट्र बैंकले आग्रह गरेको छ ।

सफा नोटको नीति लिएको राष्ट्र बैंकले यसअघि नै पटक–पटक बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुलाई राम्रा नोट मात्रै बजारमा पठाउन निर्देशन दिइरहेको छ । चलन चल्तीमा पठाउन नमिल्ने नोटहरुमा बैंकहरुले रातो ट्याग लगाएर राष्ट्र बैंकलाई पठाउनुपर्छ । र, त्यस्ता नोटलाई राष्ट्र बैंकले जलाएर नष्ट गर्छ । झुत्रा नोट जलाउँदा राष्ट्रको ढुकुटीमा बाट धेरै रकम खर्च हुनेगर्छ ।

नोट फोहोर गर्नेलाई कस्तो कारबाही ?

नोट छपाइमा अर्बौं रुपैयाँ खर्च भइरहेको छ त्यसैले नोटको जतन गर्नु सबैको कर्तव्य हो । नोट फोहर गर्नु गैरकानुनी हो । केरमेट भएको नोट नेपाल राष्ट्र बैंकले जफत पनि गर्न सक्छ ।

कागजी नोट वा सिक्का जलाउन, केरमेट गर्न, गाल्न, च्यात्न नपाइने व्यवस्था छ। यदि यसो गरेको भेटिएमा प्रहरीले सिधै प्रक्राउ गरी ३ महिनासम्म जेल हाल्न र ५ हजार रुपैयाँसम्म जरिवाना गर्नसक्ने व्यवस्था छ ।

प्रमाणसहित उजुरीका आधारमा पनि प्रहरीले कारबाही गर्ने छुट कानुनमा छ । ‘मुलुकी अपराध (संहिता) ऐन २०७४’ को परिच्छेद २२ मा यस्तो व्यवस्था छ ।

नेपालमा पहिलो पटक नोट फोहोर वा केरमेट गरेकै कारणले कैद वा जरिवाना हुने भएको हो । यसअघि जाली नोट कसुरमा मात्र जेल चलानसम्म हुने व्यवस्था थियो। नोट फोहोर गर्दा राष्ट्र बैंकको निर्देशन नमानेको आरोपमा कारबाही हुन्थ्यो।

प्रतिक्रिया दिनुहोस्

सम्बन्धित समाचार

गरिब देशहरुको सहयोगका लागि विश्व बैंकको ९३ अर्ब डलरको वित्तीय प्याकेज

१० वाणिज्य बैंकले ४ महिनामै कमाए अर्ब बढी नाफा, एनआइसी एसियाको सबैभन्दा धेरै

खप्तड लघुवित्तले आईपीओ जारी गर्ने, बिक्री प्रबन्धकमा प्रभु क्यापिटल नियुक्त

तीन कम्पनीको सेयर मूल्य समायोजन

विद्युत खपत बढाउन प्राधिकरणले सुरु गर्यो अभियान

भ्याल्यू स्टक भनेको के हो, कसरी छान्ने यस्ता सेयर ?