नेपाल राष्ट्र बैंक नेतृत्वविहीन, गभर्नरको नियुक्ति प्रक्रिया अघि बढ्दै, को को छन् दौडमा ?

काठमाडौँ, चैत २४ गते । आजदेखि नेपाल राष्ट्र बैंक नेतृत्वविहीन भएको छ। शनिबार महाप्रसाद अधिकारीको कार्यकाल समाप्त भएपछि राष्ट्र बैंकको गभर्नरको पद रिक्त बनेको हो। यसले नेपालको अर्थतन्त्रका लागि महत्वपूर्ण कदम चालेको छ र गभर्नरको नियुक्ति प्रक्रिया अहिले तिव्र गतिमा अघि बढिरहेको छ।

नेपाल राष्ट्र बैंकको गभर्नरको पद रिक्त भएपछि, परंपरागत रूपमा गभर्नरको अनुपस्थितिमा कामु गभर्नरलाई जिम्मेवारी दिइने चलन रहेको थियो। तर, गभर्नरको पद रिक्त भएको कारण सरकारले कामु गभर्नरको नियुक्ति गर्नुपर्ने स्थिति सिर्जना भएको छ। यद्यपि, अहिलेसम्म सरकारले कामु गभर्नरको जिम्मेवारी तोकेको छैन।

गभर्नरको नियुक्ति प्रक्रिया तीव्र भइरहेको छ, तर अहिलेसम्म छनोट समितिको बैठक बस्न सकेको छैन। गभर्नरको नियुक्ति चयन समितिमा अर्थमन्त्री संयोजक रहेका छन्, जबकि सदस्यहरूमा पूर्वगभर्नर विजयनाथ भट्टराई र विश्व पौडेल नियुक्त भएका छन्। समितिले गभर्नरको नाम चयन गरी अर्थमन्त्रीको सिफारिसमा निर्णय गर्छ।

एक समितिका सदस्यका अनुसार, "नियुक्ति पत्र प्राप्त भएको छ, तर बैठक भने बस्न सकेको छैन। अघिल्लो पटक पनि एउटै बैठकबाट नाम स्वीकृत भएको थियो। यदि यसपटक आपत्तिजनक नाम नभए भने प्रक्रिया सामान्य रूपमा अघि बढ्नेछ।"

तथापि, गभर्नर चयनको प्रक्रिया अहिले राजनीतिक दबाब र सत्तारुढ दलहरूको आन्तरिक तानातानका कारण जटिल बनेको छ। यस अवस्थामा समितिमा सहमति जुट्न नसक्ने सम्भावना पनि रहेको छ। गभर्नरको रिक्त स्थानसँगै मन्त्रिपरिषद् बैठकमा नयाँ गभर्नरको नियुक्ति हुने चर्चा पनि चलिरहेको छ।

हालका चर्चित नामहरूमा अर्थमन्त्रीले अनौपचारिक रूपमा केही नाम सर्टलिस्ट गरेको बताइएको छ, तर समितिको बैठक अझै बस्न सकेको छैन। गभर्नर चयनका लागि तीन सदस्यीय समिति बनाइएको छ जसमा अर्थमन्त्री विष्णु पौडेल, पूर्वगभर्नर विजयनाथ भट्टराई र विज्ञका तर्फबाट विश्व पौडेल प्रतिनिधित्व गर्दैछन्। यस समितिले सिधै तीन जनाको नाम सिफारिस गर्ने अधिकार राख्छ, त्यसैले प्रक्रिया झन्झटपूर्ण हुँदैन।

गभर्नरका लागि हाल चर्चामा रहेका केही प्रमुख नामहरूमा महाप्रसाद अधिकारी, डेपुटी गभर्नर नीलम ढुंगाना, बमबहादुर मिश्र, नेपाल राष्ट्र बैंकका कार्यकारी निर्देशक गुणाकर भट्ट, पूर्वकार्यकारी निर्देशक प्रकाशकुमार श्रेष्ठ, देवकुमार ढकाल, र लगानी बोर्डका पूर्वप्रमुख कार्यकारी अधिकृत सुशील भट्ट रहेका छन्।

त्यसैगरी, चर्चामा रहेका अन्य नामहरूमा बैंकर ज्ञानेन्द्र ढुंगाना, अशोक शेरचन, पूर्वसचिव रामेश्वर खनाल, रामशरण पुडासैनी, राजन खनाल, र लालशंकर घिमिरे पनि समावेश छन्। केही व्यक्तिहरूले भने आफू यो रेसबाट बाहिरिसकेको जानकारी दिएका छन्।

हालै अर्थ मन्त्रालय अन्तर्गतका निकायहरूको नियुक्तिसम्बन्धी संशोधित मापदण्ड सार्वजनिक भएकोले प्रक्रिया अझ रोचक बनेको छ। यस मापदण्डका आधारमा राजेन्द्रकिशोर क्षेत्री र डा. रवीन्द्र पाण्डेले प्रत्यक्ष फाइदा पाउने चर्चा भइरहेको छ।

गभर्नरका सम्भावित उम्मेदवारहरू

१. महाप्रसाद अधिकारी 

महाप्रसाद अधिकारी दोस्रो कार्यकालका लागि पनि सम्भावित उम्मेदवार हुन्। गभर्नरमा उनीलाई नियुक्त गर्ने प्रधानमन्त्री अहिले पनि सत्तामा रहेकाले उनी फेरि नियुक्त हुने सम्भावना रहेको अनुमान गरिएको छ। तर, प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीबाट उनले स्पष्ट आश्वासन नपाएको भनिएको छ। त्यसैले उनले राष्ट्र बैंकबाट विदा समेत लिइसकेका छन् ।   

पाँच वर्षे कार्यकालमा उनले राष्ट्र बैंक र सरकारबीचको स्वतन्त्रता जनतासमक्ष स्पष्ट रूपमा प्रस्तुत गरे। सरकारको छायाँ बन्न नहुने अवधारणा स्थापित गर्दै गर्दा बर्खास्त भए पनि अदालतबाट पुनर्बहाली भएका थिए। यद्यपि, उनीमाथि राजनीतिक पक्षधरता, पुँजी बजारप्रति नकारात्मक सोच र अपूर्ण शैक्षिक योग्यताको आरोपहरू लागेका छन्।

२. डा. नीलम ढुंगाना 

राष्ट्र बैंककी वरिष्ठ डेपुटी गभर्नर डा. नीलम ढुंगाना सिफारिस समितिसम्म पुग्ने बलियो दावेदार मानिन्छिन्। उनी राष्ट्र बैंकको इतिहासमै पहिलो महिला डेपुटी गभर्नर हुन्। प्रधानमन्त्री ओलीले महिलाको नेतृत्वलाई प्रोत्साहन दिने नीति लिएका कारण उनी आशावादी छन्। प्रधानमन्त्रीकी पत्नी राधिका शाक्यकी पूर्वसहकर्मीसमेत भएकाले ढुंगानाको उम्मेदवारीलाई सन्दर्भसहित हेरिएको छ। 

३. बमबहादुर मिश्र 

झापाका बमबहादुर मिश्र अर्का डेपुटी गभर्नर हुन्। कार्यकारी निर्देशकबाट छोटो समयमा नै डेपुटी गभर्नरमा नियुक्त भएका उनले गभर्नरका लागि पनि त्यस्तै चमत्कारिक रणनीति अपनाउने प्रयास गरेका छन्। 

४. डा. गुणाकर भट्ट 

राष्ट्र बैंकका कार्यकारी निर्देशक डा. गुणाकर भट्ट अमेरिकी विश्वविद्यालयबाट विद्यावारिधि गरेका छन्। कांग्रेस निकट मानिने र सुदूरपश्चिमको प्रतिनिधित्व गर्ने उनी गभर्नरको सम्भावित नाममा पर्छन्। 

५. डा. प्रकाशकुमार श्रेष्ठ 

राष्ट्रिय योजना आयोगका पूर्वसदस्य डा. श्रेष्ठ गभर्नर बन्ने उद्देश्यले हालै राजीनामा दिएका छन्। उनी अर्थमन्त्री विष्णु पौडेल निकट मानिन्छन्। 

६. देवकुमार ढकाल 

राष्ट्र बैंकका पूर्वकार्यकारी निर्देशक देवकुमार ढकाल एमाले निकट मानिन्छन्। सक्रियता र निर्णय क्षमताका लागि प्रशंसा पाइरहेका छन्। 

७. ज्ञानेन्द्र ढुंगाना 

नबिल बैंकबाट राजीनामा दिएका चार्टर्ड एकाउन्टेन्ट ज्ञानेन्द्र ढुंगाना सत्तारुढ कांग्रेस निकट मानिन्छन्।  नेपाल बंगलादेश बैंकको सुधारमा योगदान गरेका उनले राष्ट्र बैंकलाई राम्रै सँग नेतृत्व गर्न गर्नसक्ने जानकारहरु बताउछन् ।

८. अशोक शेरचन 

प्रभु बैंकका सीईओ अशोक शेरचन थकाली समुदायका हुन् र एमाले सांसद देवीप्रकाश भट्टचनमार्फत लबिङ भइरहेको बताइएको छ। 

९. रामेश्वर खनाल 

पूर्वअर्थ सचिव रामेश्वर खनाललाई गभर्नरका लागि योग्य र अनुभवी उम्मेदवार मानिन्छ। निर्णय क्षमता र राजनीतिक सन्तुलन राख्न सक्ने मानिन्छ।  यद्यपि, राजनीतिक धारणा स्पष्ट भएकाले केही नेताले उनलाई पुँजीवादी पक्षधर र कम्युनिस्ट विरोधी ठान्ने गरेका छन्।

१०. सुशील भट्ट 

राष्ट्रिय योजना आयोग तथा लगानी बोर्डका पूर्वप्रमुख सुशील भट्ट दीपक भट्टका सहोदर दाइ हुन्।  सरकारले उनलाई गभर्नर बनाउँदा बिचौलियाको प्रभावमा चलिएको आरोप लाग्न सक्ने जोखिम छ। योग्यतामाथि पनि प्रश्न उठ्ने सम्भावना छ।

११. डा. रविन्द्र पाण्डे 

नेपाल राष्ट्र बैंकका सञ्चालक डा. पाण्डे राष्ट्र बैंकका पूर्वकार्यकारी निर्देशकसमेत हुन्। राजनीतिक लबिङमा सिपालु मानिन्छन्। उमेरको कारण आलोचना भए पनि मन्त्रालयको मापदण्ड संशोधनले उनलाई अवसर दिएको चर्चा छ। तर, धेरै ठाउँमा राजनीतिक नियुक्ति पाएको कारण विवादरहित हुने सम्भावना कम देखिन्छ।

१२. राजेन्द्रकुमार क्षेत्री 

पूर्वमुख्य सचिव राजेन्द्र क्षेत्री कानुन सेवाबाट प्रशासन सेवामा आएका थिए। एमाले निकट मानिन्छन्।  अर्थमन्त्रालय वा राष्ट्र बैंकसँग खास अनुभव नभएकाले गभर्नर बने पनि विवाद उत्पन्न हुन सक्छ।

१३. रामशरण पुडासैनी 

पूर्वसचिव रामशरण पुडासैनी कृषि तथा वाणिज्य बैंकको सञ्चालक समितिका अध्यक्षसमेत थिए। तर, प्रायः नियुक्ति खोज्ने छवि र बीमा प्राधिकरणमा असफल उम्मेदवारीले उनको गभर्नर दाबी कमजोर बनाएको छ।

१४. लालशंकर घिमिरे 

पूर्वराजस्व सचिव लालशंकर घिमिरे ओली सरकारमा आर्थिक सल्लाहकारसमेत भएका थिए। तर, मौद्रिक क्षेत्रमा योगदान नगरेको र अनुभवको अभाव देखिएको छ।

गभर्नर चयन समितिमा रहेका तीन सदस्यलाई कम विवादित र सुझबुझयुक्त व्यक्ति छनोट गर्नुपर्ने चुनौती छ। प्रमुख भूमिका अर्थमन्त्री विष्णु पौडेलको रहनेछ, जसले सिफारिस मात्र होइन, मन्त्रिपरिषद्मा प्रस्तावसमेत गर्ने छन्। कांग्रेस कोटाबाट सदस्य बनेका विश्व पौडेलका लागि पनि आमरूपमा स्वीकार्य व्यक्ति सिफारिस गर्नु चुनौतीपूर्ण हुनेछ। अन्ततः समितिले योग्यतामाथि जोड दिन्छ वा राजनीतिक प्रभावमा निर्णय गर्छ भन्ने कुराले समग्र प्रक्रियाको औचित्यमाथि प्रश्न उठाउन सक्छ।

प्रतिक्रिया दिनुहोस्

सम्बन्धित समाचार

गरिब देशहरुको सहयोगका लागि विश्व बैंकको ९३ अर्ब डलरको वित्तीय प्याकेज

१० वाणिज्य बैंकले ४ महिनामै कमाए अर्ब बढी नाफा, एनआइसी एसियाको सबैभन्दा धेरै

खप्तड लघुवित्तले आईपीओ जारी गर्ने, बिक्री प्रबन्धकमा प्रभु क्यापिटल नियुक्त

तीन कम्पनीको सेयर मूल्य समायोजन

विद्युत खपत बढाउन प्राधिकरणले सुरु गर्यो अभियान

भ्याल्यू स्टक भनेको के हो, कसरी छान्ने यस्ता सेयर ?