दशैमा नयाँ नोट नै किन, के दशैंमा मात्र छापिने हो नयाँ नोट ?

काठमाडौं । दशैंकमा नयाँ नोटको जोहो गर्न सबै जना आतुर हुन्छन् । पहुँच हुनेले आफ्नो पहुँचबाट र नहुनेले नेपाल राष्ट्र बैंकले वितरण गरिरहेको स्थानमा लाइन बसेरै लिइरहेका हुन्छन् । खासमा नयाँ नोटको वितरण गर्ने काम नेपाल राष्ट्र बैंकको होइन तर पनि राष्ट्र बैंकले दशैको हर्सोल्लासमा आम सर्वसाधारणलाई नयाँ नोटको प्रवन्ध मिलाएर सहजिकरण गरिरहेको हुन्छ ।

नेपाल राष्ट्र बैंकले अन्य बैंक वित्तीय संस्थाहरुलाई पनि नयाँ नोट उपलब्ध गराएर वितरणका लागि व्यवस्था मिलाएको छ । तर यस वर्ष बजारमा प्रयाप्त नयाँ नोट छैन । बजारमा प्रयाप्त नोट नहुँदा सबैभन्दा धेरै टाउको दुखाई बैंक वित्तीय संस्थामा काम गर्ने कर्मचारीको हुने गर्छ ।

बैंकमा काम गर्ने भन्ने वित्तीकै चिनेजानेका साथिभाइ, आफन्त, नजिकका व्यक्तिहरुले ठुलो आशा गरेका हुन्छन् । बैंकमा काम गरेर पनि यति पैसा साट्न सक्दैनस भन्ने जवाफ आइहाल्छ अनि त जोहो गर्नै पर्यो । नेपाल राष्ट्र बैंकले पनि दशैको छेको पारेर बजारमा वर्षनी नयाँ नोट पठाउने गर्छ । यस वर्ष पनि राष्ट्र बैंक सँग प्रयाप्त नोट मौज्दात छ । तर बैंकहरुलाई जति पनि वितरण गर्दा थन्किएर बस्ने भन्दै राष्ट्र बैंकले खटाइ खटाइ पैसा वितरण गरिरहेको छ ।

राष्ट्र बैंकले असोज २९ गतेदेखि नै नयाँ नोट वितरणको काम सुरु गरेको थियो । बैंकहरु भोलि शुक्रवासम्म मात्रै खुला हुनेछन् । यसले गर्दा अहिले सबैको हतारो खुद्रा नयाँ नोटको जोहो गर्नैमा केन्द्रित छ ।

नेपाल राष्ट्र बैंक, मुद्रा व्यवस्थापन विभागका अनुसार, उपत्यकाभित्र विभिन्न बैंकसँग मिलेर ५, १०, २०, ५० र १०० दरका नोट सटही गर्ने व्यवस्था मिलाइएको छ । उपत्यका बाहिर भने आफ्ना कार्यालयबाट मात्रै त्यस्तो सुविधा उपलब्ध गराएको छ । राष्ट्र बैंकले बैंक वित्तीय संस्थाहरुलाई सुकिला नोट सर्किङ गरेर वितरण गर्न समेत निर्देशन दिएको छ । तर पछिल्ला केही वर्षदेखि दशैंमा नयाँ नोट नै चाहिन्छ भन्ने ‘लहड’ बढेको छ ।

दशैंमा किन निकाल्छ नयाँ नोट ? के दशैं र नयाँ नोटको कुनै सम्बन्ध छ ?

यसको सोझो उत्तर हो– छैन । तर, अहिले मनोविज्ञान कस्तो भइसकेको छ भने मानिसहरु दशैं आए पछि नयाँ नोटको व्यवस्थापन गर्न लाग्छन् । ‘दशैं र नयाँ नोटको सम्बन्ध भनेको नयाँ कपडा र दशैंको जस्तो मात्र हो, ’ नेपाल राष्ट्र बैंकका एक उच्च तहका अधिकारीले भने ‘इस्टमित्र र बालबालिकालाई दक्षिणा दिँदा नयाँ नोट दिने प्रचलन बढेको हो, दशैं र नयाँ नोट वा राष्ट्र बैंकको त्यस्तो ठूलो सम्बन्ध छैन ।’

के दशैंमा मात्र छापिने हो नयाँ नोट ?

नेपाल राष्ट्र बैंकले दशैंमा जति नयाँ नोट बजारमा पठाउँछ, त्यति धेरै नयाँ नोट वर्षको अरु कुनै समयमा पठाउँदैन । यस्तो किन भने नेपाली बजार दशैंमा चलायामान हुन्छ ।  दशैं आउनै लाग्दा बैंकहरुमा निक्षेप निकै धेरै बढ्छ । सँगसँगै घरेलु किनमेलका लागि पैसा धेरै बजारमा पनि जान्छ । यही मौका छोपेर नेपाल राष्ट्र बैंकले नयाँ नोट बजारमा धेरै पठाउँछ । 

यसको अर्थ के हो भने नेपाल राष्ट्र बैंकले अरु समयमा पनि नयाँ नोट बैंकहरुमा ‘सर्कुलेट’ त गरिरहेको हुन्छ, तर दशैंमा चाहिँ उसले निकै धेरै नयाँ नोटहरु निस्कासन गर्छ । यही समयमा नयाँ नोटको माग बढी हुने भएकाले पनि राष्ट्र बैंकले यो समयमा धेरै नयाँ नोट बजारमा पठाउने हो । त्यसरी पठाउने नयाँ नोट अहिले नै छापिएको भन्ने चाहिँ हुँदैन । ती नयाँ नोट निकै पहिले छापिएका पनि हुनसक्छन् जुन राष्ट्र बैंकको स्टकमा राखिएको हुन्छ ।

नेपाली नयाँ नोटको आयु कति हो ?

नेपाल राष्ट्र बैंकले नयाँ नोट छाप्दा तीन वर्ष तीन महिनाको मागको प्रक्षेपण गर्छ । र, त्यो प्रक्षेपणअनुसार नयाँ नोट छाप्न ग्लोबल टेन्डर आह्वान गरेर विदेशी छापाखानामा पठाउँछ । नेपालका सबै नोट एउटै कम्पनीबाट नै छापिएका हुन्छन् भन्ने चाहिँ छैन । विभिन्न मुद्रा विभिन्न कम्पनीबाट छापिएका पनि हुन सक्छन् । 

यो वर्ष राष्ट्र बैंकले निस्कासन गर्ने नयाँ नोटमध्ये ५, १०, २०, ५० र १०० का नोटको आयु दुई वर्ष हुने अनुमान गरेको छ । पाँच सय र हजारका नोटको आयु साढे तीन वर्ष हुने अनुमान राष्ट्र बैंकको छ ।

डिजिटल मनिको प्रचलनले नोटको प्रचलन घट्दो

नेपाल राष्ट्र बैंकले केहि वर्षदेखि डिजिटल भुक्तानीका लागि प्रवर्द्धन गर्दै आइरहेको छ । नोट छपाइदेखि लिएर विभिन्न कारणले गर्दा डिजिडल भुक्तानी सहज र कम खर्चिलो मानिन्छ । यसले गर्दा बैंकहरुले मोबाइल बैंकिङ, इन्टरनेट बैंक, क्युआर कोड लगायतका प्रणालीमा ध्यान दिदै आएका छन् । अहिले सानो तीनो रकमका लागि बैंकमा लाइन बस्ने प्रचलन नै घटिसकेको छ । यसले गर्दा बजारमा नोटको प्रयोग विस्तारै कम हुँदै गइरहेको छ । यदि बजारमा उपलब्ध निक्षेपका आधारमा नोट छाप्ने हो भने धेरै खर्चिलो र गाह्रो पर्न जान्छ ।

प्रतिक्रिया दिनुहोस्

सम्बन्धित समाचार

गरिब देशहरुको सहयोगका लागि विश्व बैंकको ९३ अर्ब डलरको वित्तीय प्याकेज

१० वाणिज्य बैंकले ४ महिनामै कमाए अर्ब बढी नाफा, एनआइसी एसियाको सबैभन्दा धेरै

खप्तड लघुवित्तले आईपीओ जारी गर्ने, बिक्री प्रबन्धकमा प्रभु क्यापिटल नियुक्त

तीन कम्पनीको सेयर मूल्य समायोजन

विद्युत खपत बढाउन प्राधिकरणले सुरु गर्यो अभियान

भ्याल्यू स्टक भनेको के हो, कसरी छान्ने यस्ता सेयर ?