बालबालिकाको स्वास्थ्यका लागि अभिशाप बन्दै स्मार्टफोनको अत्यधिक प्रयोग, निम्त्याउँदैछ 'मानसिक' र 'दृष्टी' समस्या

BFIS News
2024 May Tue 09:05

काठमाडौं । प्रितीका सात वर्षीय छोराको स्कुलमा गर्मी बिदा भएको छ। अब छोरालाई स्मार्टफोनबाट कसरी टाढा राख्ने भन्ने चिन्तामा उनी छिन्।

प्रितीले आफ्नो छोरालाई स्मार्टफोनबाट टाढा राख्न धेरै उपायहरू अपनाएकी छिन् - जस्तै पेन्टिङका किताबहरू, कथाका पुस्तकहरू, खेलौनाहरू र बजारबाट इन्डोर गेमहरू किन्ने। तर, अझै पनि आफ्ना छोरा आयुषको दिमाग यी सबै कुरामा लाग्ने कुरामा उनलाई विश्वास छैन।

प्रीति भन्छिन्, "उ केही समय त यी कुराहरूसँग खेल्ला तर, बाँकी समय के गर्ने भन्ने हो। खासमा खाना खाँदा मोबाइल हेर्नुपर्ने जिद्दी गर्छ। मोबाइल नदिने हो भने खाना नै खाँदैन, रुन थाल्छ।"

छोराको आँखाको ज्योति कमजोर हुने हो कि भन्ने चिन्ता पनि उनीमा छन्। आयुषले चश्मा त लगाउनु परेको छैन तर डाक्टरले यस्तो समस्या आउनसक्ने चेतावनी भने दिएका छन्।

प्रिती त एक प्रतिनिधि पात्र मात्रै हुन् यही कुराले प्रायः अभिभावकलाई चिन्तित बनाएको हुन्छ।

विश्वस्तरमा भएका विभिन्न अध्ययनहरूले स्क्रिनमा लामो समयसम्मको एक्सपोजरले साना बच्चाहरूको सञ्चार र समस्या समाधान गर्ने सीपहरू सिक्ने क्षमतालाई असर गर्न सक्ने देखाएका छन्।

एक वर्ष मुनिका बालबालिकालाई स्क्रिनको सम्पर्कमा आउनै दिन नहुने कुरामा चिकित्सकले सचेतसमेत गराउने गरेका छन्। एक निजी अस्पतालका बाल विशेषज्ञ डा. विनोद भन्छन्, "चिकित्सकले दिएका निर्देशनहरू विरलै पालना गरिन्छन् र आमाबाबुले प्रायः साना बच्चाहरूलाई व्यस्त राख्न एनिमेसन भिडियो वा गीतहरू बजाएर दिने गर्छन्। यसले बच्चाको विकासमा हानिकारक प्रभाव पार्छ।"

साना बालबालिकालाई जे भनिन्छ वा देखाइन्छ, उनीहरूले छिट्टै ग्रहण गर्छन्। सक्रिय सञ्चारमा समाहित नभएका कारण उनीहरुमा कुराकानी गर्ने वा इच्छा व्यक्त गर्ने सीप विकास हुन सक्दैन। लामो समय स्क्रिनमा रहँदा शारीरिक क्रियाकलाप गर्ने अवसर पनि कम हुन जान्छ।

यतिमात्रै होइन अत्यधिक स्क्रिन टाइमको प्रभावले निद्राको सन्तुलनमा समेत बाधा पुर्‍याउँछ र ध्यानको एकाग्रतामा समेत समस्यामा ल्याउँछ।

आँखा विशेषज्ञ डा. गीता बालबालिकालाई मोबाइल फोन कति हानिकारक छ भन्ने कुरा सानैदेखि बताउनुपर्ने र अभिभावकले पनि सकेसम्म कम मोबाइल फोनको प्रयोग गर्नुपर्ने बताउँछिन्।

बच्चा सानो हुँदा कार्टुन हेर्छन् तर ठूलो भएपछि अनलाइन गेमहरु खेल्न थाल्छन्। यस्तो अवस्थामा उसलाई स्मार्टफोनको लत लाग्न थाल्छ र आँखाको ज्योति कमजोर हुन थाल्छ। डा. गीता भन्छिन्, ‘बालबालिकालाई बाहिरी खेलकुद, पठनपाठन र सृजनात्मक रुचिका लागि अभिभावकले प्रोत्साहित गर्नुपर्छ।"

आमाबाबुले सकेसम्म बच्चासँग बढीभन्दा बढी समय बिताउनु पर्छ। उनीहरुलाई कथा सुनाउनुपर्छ, उनीहरुसँग खेल्नुपर्छ र त्यो समयमा अभिभावकसँगै बालबालिकाको ध्यान त्यता नजाओस् भनेर मोबाइललाई सकेसम्म टाढा राख्नुपर्छ।

दाजुभाइको र परिवारको साँचो मायालाई कुनै पनि ग्याजेट र स्क्रिन टाइमले प्रतिस्थापन गर्न सक्दैन। त्यसैले सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कुरा सम्बन्ध हो र बच्चाहरूलाई समय दिनु धेरै महत्त्वपूर्ण हुन्छ।