नेपालमा प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानी १२.७ प्रतिशतले वृद्धि, ३ खर्ब ३३ अर्ब भित्रियो: भारत अग्रणी लगानीकर्ता

BFIS News
2025 Sep Mon 11:51

नेपालमा प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानी १२.७ प्रतिशतले वृद्धि, ३ खर्ब ३३ अर्ब भित्रियो: भारत अग्रणी लगानीकर्ता

काठमाडौं, भदौ २३ गते। नेपाल राष्ट्र बैंक (NRB) द्वारा सार्वजनिक गरिएको पछिल्लो प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानी (FDI) सर्वेक्षण प्रतिवेदन अनुसार, आर्थिक वर्ष २०८०/८१ (२०२३/२४) मा नेपालमा FDI को मौज्दात (stock) १२.७ प्रतिशतले वृद्धि भई ३ खर्ब ३३ अर्ब रुपैयाँ पुगेको छ। यसले नेपालको संरचनात्मक रूपान्तरण, उत्पादकत्व अभिवृद्धि तथा समावेशी र दिगो आर्थिक वृद्धिमा FDI को महत्वपूर्ण योगदानलाई पुष्टि गरेको छ।

नेपालले FDI प्रवर्द्धनलाई सन् १९८०/८१ को छैठौं पाँचवर्षीय योजनाबाट प्राथमिकता दिन थालेको हो। सन् २०१२/१३ देखि NRB ले वार्षिक रूपमा FDI सर्वेक्षण गर्दै आएको छ, जसमा स्रोत देश, आर्थिक क्षेत्र लगायतका विवरण समेटिएका छन्। पछिल्लो सर्वेक्षणमा NRB बाट स्वीकृति प्राप्त ८६७ सक्रिय संस्थामध्ये ५०४ को नमुनाबाट २४३ संस्थाबाट प्रतिक्रिया प्राप्त भएको थियो। संकलित तथ्यांकमा ती संस्थाहरूका वित्तीय विवरणहरू समेत समावेश गरिएको थियो।

प्रतिवेदनअनुसार, २०८०/८१ मा FDI को कुल मौज्दातमा जम्मा चुक्ता पुँजी ५०.७ प्रतिशत, सञ्चिती (reserves) ३६.७ प्रतिशत, र ऋण १२.६ प्रतिशत रहेको छ। क्षेत्रगत रुपमा हेर्दा, विद्युत, ग्यास, बाफ, र वातानुकूलन क्षेत्र सबैभन्दा अगाडि रहेको छ जसले २९.५ प्रतिशत लगानी ओगटेको छ। यसपछि २९.३ प्रतिशतसहित उत्पादनमूलक (manufacturing) क्षेत्र दोस्रो स्थानमा रहेको छ। यी दुवै क्षेत्र औद्योगिक क्षेत्रमा पर्दछन्, जसले कुल FDI को ५९.४ प्रतिशत हिस्सा ओगटेका छन्।

सेवा क्षेत्रले बाँकी ४०.५ प्रतिशत हिस्सा ओगटेको छ, जसमा वित्तीय तथा बीमा सेवा क्षेत्र सबैभन्दा अगाडि रहेको छ—२४.४ प्रतिशत FDI हिस्सा सहित। यसका अतिरिक्त, सूचना तथा सञ्चार क्षेत्रमा ८.१ प्रतिशत र आतिथ्य तथा खानपान सेवा क्षेत्रमा ६.५ प्रतिशत FDI लगानी भएको देखिएको छ।

देशगत रुपमा हेर्दा, भारत नेपालमा सबैभन्दा ठूलो लगानीकर्ता रहेको छ जसको FDI हिस्सा ३२.३ प्रतिशत रहेको छ। त्यसपछि चीन (१०.२ प्रतिशत), सिंगापुर (८.३ प्रतिशत), आयरल्यान्ड (६.९ प्रतिशत) र दक्षिण कोरिया (६.१ प्रतिशत) रहेका छन्। हालसम्म नेपालले ६० देशबाट प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानी प्राप्त गरिसकेको छ।

२०८०/८१ को मध्यसम्म FDI कम्पनीहरूले लिएको कुल वैदेशिक ऋण (FDI लगानीकर्ताबाट प्रत्यक्ष लिएको ऋण बाहेक) ५९.९ अर्ब रुपैयाँ पुगेको छ। जसमध्ये ३४.७ अर्ब रुपैयाँ ऋण जलविद्युत क्षेत्रले उपयोग गरेको छ।

उत्पादनमूलक क्षेत्रका FDI संस्थाहरूको क्षमता उपयोग दर ४७.५ प्रतिशतमा सीमित रहेको छ, भने सोही वर्षमा तिनीहरूको नाफा दर १०.७ प्रतिशत रहेको प्रतिवेदनले देखाएको छ।

नेपालले FDI लाई स्रोत अभाव पूर्ति, प्रविधि स्थानान्तरण, व्यवस्थापन दक्षता तथा संस्थागत अभ्यासहरूको विकासका माध्यमका रूपमा लिएको छ। NRB ले FDI को स्थिति अनुगमन तथा मूल्यांकन गर्न सन् २०१२/१३ देखि नियमित रूपमा सर्वेक्षण गर्दै आएको छ, जसले नीति निर्माणमा सहायता पुग्ने उद्देश्य राखेको छ। पछिल्लो प्रतिवेदनमा FDI प्रवाह ६.२ प्रतिशतले वृद्धि भई ८.५ अर्ब रुपैयाँ पुगेको जनाइएको छ।

नेपाल राष्ट्र बैंकको यो प्रतिवेदनले नेपालको FDI नीतिहरूको प्रभावकारिता, प्राथमिक क्षेत्रहरू, र लगानीकर्ताहरूको रूचिलाई स्पष्ट रुपमा देखाएको छ, जसले दीगो तथा समावेशी आर्थिक वृद्धिका लागि मार्गदर्शन गर्ने अपेक्षा गरिएको छ।